زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه
 

میر محمدحسین خاتون‌آبادی




‌میر محمدحسین خاتون‌آبادی (متوفای ۱۱۵۱ق)، فقیه و مؤلف مشهور امامی در قرن دوازدهم هجری قمری بود. او از شاگردان محمدباقر مجلسی، آقا جمال‌الدین خوانساری، سلیمان بن عبداللّه ماحوزی و دیگران بوده و در علوم عقلی، حکمت، ادبیات، فقه و حدیث تبحر بسیار داشت. وی در اصفهان منصب شیخ الاسلامی و امامت جمعه را بر عهده داشت و مرجع دینی مردم بود. از ایشان آثار متعددی در موضوعات مختلف برجای مانده است.


۱ - معرفی اجمالی


زمان و محل تولد میر محمدحسین خاتون‌آبادی معلوم نیست. پدرش میر محمدصالح خاتون‌آبادی از عالمان مشهور اصفهان بود. خاتون آبادی در علوم عقلی، حکمت، ادبیات، فقه و حدیث تبحر بسیار داشت.
[۱] کرمانشاهی، احمد، مرآت الاحوال جهان نما، ج۱، ص۹۶، سفرنامه، قم ۱۳۷۳ش.
[۲] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۲، ص۳۶۰.    

قزوینی
[۳] قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۲۵۱۲۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.    
وی را با تعابیری چون رئیس شیعه و عالم بی‌نظیر یاد کرده و زهد و قوّت نفس او را ستوده است.

۲ - اساتید


محمدحسین علوم گوناگون اسلامی را نزد جدّ مادریش محمدباقر مجلسی (متوفی ۱۱۱۰)، جد پدریش عبدالواسع (متوفی اواخر قرن یازدهم)، پدرش محمدصالح (متوفی ۱۱۲۶)، آقا جمال‌الدین خوانساری (متوفی ۱۱۲۲)، محمد بن عبدالفتاح سراب تنکابنی (متوفی ۱۱۲۴)، سلیمان بن عبداللّه ماحوزی (متوفی ۱۱۲۱)، سیدعلی خان بن احمد دشتکی مدنی (متوفی ۱۱۲۰)، شاه محمد بن محمد دارابی شیرازی (متوفی ۱۱۳۰) و ابوالحسن شریف بن محمدطاهر فتونی (متوفی ۱۱۳۸ یا ۱۱۳۹) آموخت یا از آنان حدیث شنید و اجازه روایت گرفت.

۳ - شاگردان


کسانی چون فرزند میر محمدحسین، عبدالباقی (متوفی ۱۲۰۷)،
[۴] خاتون‌آبادی، محمدحسین، احوال العلماء من اقارب المؤلف، خاندان،نسخه خطی کتابخانه (ش ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۷/۵۵۰۱.
زین‌الدین علی خوانساری (متوفی ۱۱۶۷)، محمد بن محمدزمان کاشانی (متوفی بعد از ۱۱۷۲)، سید عبداللّه بن نورالدین جزایری (متوفی ۱۱۷۳)، سید صدرالدین محمد بن محمدباقر رضوی قمی، احمد بن محمدمهدی بن محمدمؤمن خاتون‌آبادی و محمدمهدی بن رضی‌الدین هرندی (متوفی ۱۱۸۰) نیز نزد او درس خواندند یا از وی حدیث شنیدند و اجازه روایت گرفتند.
[۵] خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ص۴۴۸.    
[۶] خاتون‌آبادی، محمدحسین، احوال العلماء من اقارب المؤلف،۲۸۸ـ ۲۹۰، نسخه خطی کتابخانه (ش ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۷/۵۵۰۱.
[۷] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۱۸۵، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۸] موسسه امام صادق، موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، ج۱۲، ص۳۶۴۳۶۵، قم، مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸۱۴۲۴.    
[۹] حسینی اشکوری، احمد، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۹۳، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.    


۴ - مناصب


خاتون آبادی پس از پدرش، امام جمعه اصفهان شد
[۱۰] حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۲، ص۳۱۸-۳۱۹، اصفهان ۱۳۴۲ش.
خوانساری،
[۱۱] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۲، ص۳۶۱.    
وی را امام جمعه اصفهان پس از محمدتقی الماسی دانسته است، و در اواخر عمر، منصب شیخ الاسلامی اصفهان را برعهده گرفت.

۵ - توجه به امور اخروی


پس از هجوم محمود افغان به اصفهان در زمان شاه سلطان حسین (۱۱۰۵-۱۱۳۵) و سقوط سلسله صفویان، افغان‌ها خاتون‌آبادی را که وزیر مریم بیگم (عمه شاه) بود، بسیار شکنجه کردند تا اموالش را بگیرند. این حادثه در روحیه او تأثیر بسیار گذاشت و به گفته خود او، سبب توجه بیش‌تر وی به مسائل اخروی شد. او سپس به خاتون‌آباد (در اطراف اصفهان) رفت و به عبادت مشغول شد، ولی همچنان مرجع دینی مردم بود.
[۱۲] خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ج۱، ص۴۵۵.    
[۱۳] قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۲۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.    
[۱۴] آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۶، ص۱۹۸، الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علینقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.    

خاتون‌آبادی خواسته نادرشاه افشار (۱۱۴۸-۱۱۶۰) را مبنی بر فتوا دادن به کفر عثمانی‌ها که خواسته بودند، ایران را به حوزه خلافت آن‌ها ملحق شود نپذیرفت.
[۱۵] نوری، حسین بن محمدتقی، فیض قدسی، ج۱، ص۱۴۹، زندگینامه علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ـ۱۱۱۰هق)، ترجمه جعفر نبوی، تهران ۱۳۷۴ش.


۶ - وفات


میر محمدحسین در ۱۱۵۱ درگذشت و در مشهد به خاک سپرده شد.
[۱۶] آقا بزرگ طهرانی، مُصَفَّی المَقال فی مُصَنِّفی علم الرجال، ج۱، ص۱۵۴، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ش.
[۱۷] کشمیری، محمدعلی بن صادقعلی، نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۲۱۱، قم (۱۳۹۴).


۷ - آثار


آثار خاتون‌آبادی بسیار متنوع است.
در فقه و اصول آثاری چون: مُنیة المُرید، شرح الرَوْضَة البَهِیَّة اثر فقهی شهید ثانی و حاشیه‌ای بر آن، حاشیه بر مَعالِم الاصول اثر حسن بن زین‌الدین در اصول فقه و رساله‌های گوناگون دارد و در کلام، النَّجْم الثاقِب فی اثبات الواجب، رسالة البِداء و حاشیه بر شرح تجرید الاعتقاد قوشچی را نوشته است. مناقب الفُضلاء فی ریاض العلماء یا رجالِ میر محمدحسین که اجازه مبسوط او به زین‌الدین علی خوانساری است و مقالة فی اسماء مَن اِستبصر مِنْ علماء العامة از دیگر تألیفات اوست. در این اثر، تشیع عبدالرحمان جامی مطرح شده است.
[۱۸] خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ج۱، ص۴۵۰ به بعد.    
[۱۹] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة،ج۶، ص۹۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۰] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۱۱۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۱] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۲۰۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۲] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۱۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۳] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۶۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۴] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۲، ص۴۵، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۵] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۲۹۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۶] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۳۹۶، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۷] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۳۳۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۲۸] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۳، ص۲۰۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    

کتب ادعیه و اخلاق
دیگر آثار مهم او که حوزه‌هایی چون اخلاق، ادعیه و زیارات را دربر می‌گیرد، عبارت‌اند از: کلمة التقوی یا لباس التقوی درباره غیبت، الالواح السماویة فی اختیارات ایام الاسبوع و السِنة، خزائن الجواهر، سَبع المَثانی، وسیلة النجاح، مفتاح الفرج، نوروزیه و مجموعه الرسائل الکثیرة.
[۲۹] خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ج۱، ص۴۵۱.    
[۳۰] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۰۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۱] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۷، ص۱۵۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۲] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۲۵۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۳] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۲، ص۱۲۹ ۱۳۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۴] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۳۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۵] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۳۸۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۳۶] آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۵، ص۸۵، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    

وی رساله‌ای با عنوان احوال العلماء من اقارب المؤلف نیز نگاشته است.

۸ - فهرست منابع


(۱) کرمانشاهی، احمد، مرآت الاحوال جهان نما، سفرنامه، قم ۱۳۷۳ش.
(۲) آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۳) آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
(۴) آقا بزرگ طهرانی، مُصَفَّی المَقال فی مُصَنِّفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ش.
(۵) حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.
(۶) حسینی اشکوری، احمد، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.
(۷) خاتون‌آبادی، محمدحسین بن محمدصالح، احوال العلماء من اقارب المؤلف، نسخه خطی کتابخانه (ش ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۷/۵۵۰۱.
(۸) خاتون‌آبادی، محمدحسین بن محمدصالح، مناقب الفضلاء، چاپ جویا جهانبخش، در میراث حدیث شیعه، دفتر ۴، چاپ مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی، قم، مرکز تحقیقات دارالحدیث، ۱۳۷۸ش.
(۹) خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات.
(۱۰) قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم امل الآمل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
(۱۱) کشمیری، محمدعلی بن صادقعلی، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم (۱۳۹۴).
(۱۲) موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، قم، مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸ـ۱۴۲۴.
(۱۳) نوری، حسین بن محمدتقی، فیض قدسی، زندگینامه علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ـ۱۱۱۰هق)، ترجمه جعفر نبوی، تهران ۱۳۷۴ش.

۹ - پانویس

 
۱. ↑ کرمانشاهی، احمد، مرآت الاحوال جهان نما، ج۱، ص۹۶، سفرنامه، قم ۱۳۷۳ش.
۲. ↑ خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۲، ص۳۶۰.    
۳. ↑ قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۲۵۱۲۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.    
۴. ↑ خاتون‌آبادی، محمدحسین، احوال العلماء من اقارب المؤلف، خاندان،نسخه خطی کتابخانه (ش ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۷/۵۵۰۱.
۵. ↑ خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ص۴۴۸.    
۶. ↑ خاتون‌آبادی، محمدحسین، احوال العلماء من اقارب المؤلف،۲۸۸ـ ۲۹۰، نسخه خطی کتابخانه (ش ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۷/۵۵۰۱.
۷. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۱۸۵، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۸. ↑ موسسه امام صادق، موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، ج۱۲، ص۳۶۴۳۶۵، قم، مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸۱۴۲۴.    
۹. ↑ حسینی اشکوری، احمد، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۹۳، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.    
۱۰. ↑ حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۲، ص۳۱۸-۳۱۹، اصفهان ۱۳۴۲ش.
۱۱. ↑ خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۲، ص۳۶۱.    
۱۲. ↑ خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ج۱، ص۴۵۵.    
۱۳. ↑ قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۲۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.    
۱۴. ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۶، ص۱۹۸، الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علینقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.    
۱۵. ↑ نوری، حسین بن محمدتقی، فیض قدسی، ج۱، ص۱۴۹، زندگینامه علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ـ۱۱۱۰هق)، ترجمه جعفر نبوی، تهران ۱۳۷۴ش.
۱۶. ↑ آقا بزرگ طهرانی، مُصَفَّی المَقال فی مُصَنِّفی علم الرجال، ج۱، ص۱۵۴، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ش.
۱۷. ↑ کشمیری، محمدعلی بن صادقعلی، نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۲۱۱، قم (۱۳۹۴).
۱۸. ↑ خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ج۱، ص۴۵۰ به بعد.    
۱۹. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة،ج۶، ص۹۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۰. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۱۱۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۱. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۲۰۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۲. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۱۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۳. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۶۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۴. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۲، ص۴۵، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۵. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۲۹۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۶. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۳۹۶، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۷. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۳۳۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۸. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۳، ص۲۰۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۹. ↑ خاتون‌آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، ج۱، ص۴۵۱.    
۳۰. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۰۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۱. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۷، ص۱۵۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۲. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۲۵۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۳. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۲، ص۱۲۹ ۱۳۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۴. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۳۳۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۵. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۳۸۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۶. ↑ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۵، ص۸۵، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    


۱۰ - منبع


• علیرضا سعید، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «میرمحمدحسین خاتون‌آبادی»، شماره ۶۷۲۱.    


رده‌های این صفحه : امامان جمعه اصفهان | دانش آموختگان حوزه اصفهان قرن 12 (قمری) | درگذشتگان سال 1151 (قمری) | شاگردان آقا جمال‌الدین خوانساری | شاگردان علامه مجلسی | شیخ‌الاسلام‌های عصر صفوی | فقیهان شیعه سده دوازدهم(قمری) | مدفونان در مشهد | نویسندگان شیعه قرن 12 (قمری)




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.